دستگاه گوارش یکی از بزرگترین بخش های بدن است که از دهان شروع شده و تا انتهای مقعد امتداد می یابد. این بخش از بدن میتواند دچار بیماری ها و اختلالات متعددی گردد. آمار نشان می‌دهد حداقل 11% از افراد به بیماری های گوارشی (GI) مبتلا هستند، این بیماری ها می توانند به دلیل مشکلات عملکردی و ساختاری در دستگاه گوارش ایجاد شوند. برای اطلاعات بیشتر در مورد شایع ترین اختلالات دستگاه گوارش، ادامه مطلب را مطالعه کنید.
دستگاه گوارش چیست؟
دستگاه گوارش مسیری در بدن است که از دهان تا انتهای مقعد را شامل میشود. این بخش بدن مسئول هضم است، که فرآیند تجزیه غذا را بر عهده دارد تا بدن بتواند مواد مغذی را جذب و هدایت کند و سالم بماند.
دستگاه گوارش شامل موارد زیر است:
- دهان
- گلو
- مری (لوله غذا)
- معده
- روده کوچک
- روده بزرگ (کولون)
- راست روده
- مقعد
آمار نشان می‌دهد حداقل 11% از افراد به بیماری های گوارشی (GI) مبتلا هستند.
بیماری های دستگاه گوارش
بیماری های عملکردی دستگاه گوارش با علائم مزمن (طولانی مدت) دستگاه گوارش مشخص می شوند که به دلیل اختلال عملکرد دستگاه گوارش ایجاد می شوند. شایع ترین بیماری های عملکردی دستگاه گوارش شامل موارد زیر است:
1.سندرم روده تحریک‌پذیر
سندرم روده تحریک‌پذیر(IBS) یک بیماری مزمن است که روده بزرگ را تحت تاثیر قرار می دهد. این عارضه مستقیماً با هیچ نوع دیگر اختلال گوارشی مرتبط نیست. با این حال، می تواند در بیماران مبتلا به سایر اختلالات دستگاه گوارش، مانند بیماری التهابی روده (IBD) مشاهده شود.
IBS با علائمی زیر همراه است:
- درد و گرفتگی شکم
- نفخ و گاز
- یبوست یا اسهال
- ضعف جسمانی
سه نوع IBS وجود دارد. هر نوع به دلیل و با توجه به مشکلی که ایجاد می کنند؛ نامگذاری می شوند؛ از جمله:
- IBS غالب یبوست (IBS-C)
- اسهال IBS غالب (IBS-D)
- IBS نوع مختلط (IBS-M)
تقریباً 3 تا 20 درصد از افراد از IBS رنج می برند. اگرچه IBS می تواند کیفیت زندگی افراد را به میزان قابل توجهی کاهش دهد، اما خطر ابتلا به سایر مشکلات گوارشی را افزایش نمی دهد و به احتمال زیاد باعث آسیب دائمی به دستگاه گوارش نمی شود.
2.رفلکس اسید
رفلکس اسید (GERD) که به عنوان رفلاکس معده به مری نیز شناخته می شود، وضعیتی است که موجب برگشت اسید معده به مری میشود. این مشکل به دو دلیل ایجاد میشود:
- دهانه پایینی که مری را از معده جدا می کند، در زمانی که نباید شل می شود.
- دهانه آن به حدی ضعیف می شود که اسید معده را در خود جای نمی دهد.
علائم رایج رفلاکس اسید عبارتند از:
- سوزش سر دل (احساس سوزش در قفسه سینه)
- نارسایی(زمانی که غذا بدون انقباض ماهیچه های شکم به سمت بالا میرود.)
- درد قفسه سینه
- حالت تهوع
- مشکل یا درد در هنگام بلع
- سرفه مزمن یا گرفتگی صدا
در برخی موارد، رفلاکس اسید درمان نشده می تواند منجر به عوارض جدی برای سلامتی شود، از جمله:
- تشدید آسم
- التهاب مری که می تواند باعث آسیب بافتی یا فرسایش مری شود.
- زخم مری
- خونریزی دستگاه گوارش
- ایجاد تنگی که میتواند به اتساع مری نیاز داشته باشد.
- مری بارت (آسیب به پوشش مری) که خطر ابتلا به سرطان مری را افزایش می دهد.
تخمین زده می شود 18 تا 28 درصد از مردم رفلاکس اسید معده داشته باشند.
3.یبوست
یبوست ، که یک مشکل عملکردی است، که اجابت مزاج (یا دفع مدفوع) را سخت می کند، در این موارد بیمار یا دفع مدفوع نداشته و کمتر از سه بار در هفته دفع مدفوع دارد. یبوست معمولاً به دلیل کمبود فیبر در رژیم غذایی یا اختلال در رژیم غذایی ایجاد می شود.
یبوست باعث می شود در حین اجابت مزاج فشار زیادی را به مقعد وارد کنید و بعد از آن احتمال بروز عوارض دیگری مثل شقاق و هموروئید وجود دارد. یبوست به ندرت نشانه یک بیماری جدی تر است.
شما می توانید یبوست خود را با موارد زیر درمان کنید:
- مقدار فیبر و آب را در رژیم غذایی خود افزایش دهید.
- به طور منظم ورزش کنید.
- مصرف ملین ها تحت نظر پزشک نیز می تواند در رفع یبوست موثر باشد.
4.سوء هاضمه
سوء هاضمه اصطلاحی است که برای توصیف علائم مکرر یا مزمن به کار می رود. تصور میشود، این شرایط به دلیل التهاب در دستگاه گوارش فوقانی و به دنبال عفونت یا واکنش آلرژیک ایجاد میشود. با این حال، هنوز به طور کامل علت این وضعیت
مشخص نشده است.
علائم سوء هاضمه عبارتند از:
- احساس سیری زود هنگام در طول وعده غذایی و ناتوانی در تمام کردن غذا
- احساس سیری قبل یا برای مدت طولانی بعد از غذا
- درد یا سوزش در قسمت بالای شکم
- کند شدن تخلیه معده
- حالت تهوع
- سوزش سردل
- کاهش وزن ناخواسته
سوء هاضمه اغلب با سرطان معده، زخم معده و وضعیتی به نام رفلاکس ازوفاژیت ، که آسیبی به مری ناشی از ریفلاکس اسید است، اشتباه گرفته می شود.
5.هموروئید (بواسیر)
هموروئید یا همان بیماری بواسیر سیاهرگ‌ها یا رگ‌های خونی متورم یا ملتهب در داخل یا اطراف مقعد هستند. این وضعیت در نتیجه اعمال فشار و کشش در عضله مقعدی ایجاد میشود. این بیماری به دو نوع داخلی و خارجی تقسیم میشود. اگر سیاهرگ های آسیب دیده داخل کانال مقعد باشد، بواسیر داخلی و اگر سیاهرگ های آسیب دیده زیر پوست اطراف مقعد باشد، بواسیر خارجی است.
علائم اصلی هموروئید عبارتند از:
- مشاهده خون قرمز روشن روی دستمال توالت، در توالت یا روی مدفوع
- تحریک یا درد در اطراف مقعد
- توده سفت یا تورم در اطراف مقعد
- خارش در ناحیه مقعد
تقریباً 50 درصد افراد بالای 50 سال به هموروئید مبتلا هستند. افرادی که در حین اجابت مزاج زور می‌زنند، برای مدت طولانی در توالت می‌نشینند یا از یبوست مزمن یا اسهال رنج می‌برند، بیشتر در معرض ابتلا به هموروئید هستند.
همچنین عوامل زیر خطر ابتلا به هموروئید را افزایش می دهند:
- رژیم غذایی کم فیبر
- باردار بودن
- سن بالای 50 سال
بیشتر بخوانید : درمان بواسیر با لیزر
6.دیورتیکولوز
دیورتیکولوز وضعیتی است که در اثر تورم و برآمدگی کیسه های کوچک داخل روده به نام دیورتیکول ایجاد می شود.
این بیماری یکی از رایج ترین مشکلات دستگاه گوارش است. در صورتی که دیورتیکولوز عفونی و ملتهب شود، دیورتیکولیت نامیده میشود.
در اکثر افراد دیورتیکولوز بدون علامت ظاهر میشود، اما در برخی دیگر ممکن است علائم زیر را ایجاد کند.
- درد در قسمت پایین سمت چپ شکم
- یبوست یا اسهال
- تب
- لرز
- حالت تهوع و/یا استفراغ
دیورتیکولوز بیماری بسیار شایعی است. تخمین زده می شود که 50 درصد افراد بالای 60 سال و 70 درصد بالای 80 سال به آن مبتلا باشند. همه موارد دیورتیکولوز به دیورتیکولیت تبدیل نمی شوند. برآوردها نشان می دهد که تقریباً از هر 5 نفر مبتلا به دیورتیکولوز 1 نفر به دیورتیکولیت مبتلا میشود.
7.کولیت
کولیت اصطلاحی است که برای توصیف التهاب روده بزرگ استفاده می شود.
علائم مرتبط با اکثر انواع کولیت عبارتند از:
- گرفتگی و درد شکم
- نفخ
- اسهال
- خون در مدفوع
- نیاز فوری به تخلیه روده ها
- تب
- لرز
- استفراغ
- کاهش وزن بی دلیل
- کولیت و IBD
اگرچه کولیت می تواند نوعی از IBD باشد، اما همه انواع کولیت، این بیماری نیستند. به عنوان مثال، کولیت اولسراتیو و کولیت میکروسکوپی به عنوان IBD طبقه بندی می شوند، اما کولیت کاذب غشایی اینطور نیست. با این حال، شیوع آن در بیماران مبتلا به IBD بیشتر است و معمولاً پیامدهای بدتری را به همراه دارد.
بیشتر بخوانید : التهاب روده خطرناک است! آن را جدی بگیرید.
8.شقاق مقعد
شقاق مقعد یا همان فیشر پارگی های کوچکی در بافت نازک و مرطوب مقعد (مخاط ) است. این بیماری زمانی رخ می دهد که مخاط بیش از ظرفیت خود کشیده شود. این بیماری معمولاً در نتیجه ی یبوست و اسهال مزمن رخ می دهد.
علائم مرتبط با شقاق مقعدی عبارتند از:
- درد در حین و/یا بعد از اجابت مزاج
- بریدگی یا پارگی قابل مشاهده در ناحیه مقعد
- خون قرمز روشن در حین یا پس از اجابت مزاج
شقاق مقعدی اغلب در افراد مبتلا به یبوست دیده می شود. همچنین این بیماری با شرایط زیر بیشتر مشاهده میشود:
- اسهال مزمن
- بارداری
- زایمان
- رابطه مقعدی
- جراحی مقعد
اگر شقاق در طی 2 هفته با مراقبت های خانگی و مصرف پماد بهبود نیابد، باید برای درمان قطعی و جراحی آماده شوید.
بیشتر بخوانید : درمان شقاق با لیزر
9.فیستول مقعدی
فیستول مقعدی، تونل یا مسیری غیر طبیعی است که بین مقعد و پوست اطراف مقعدی ایجاد میشود. عامل این بیماری عفونت طولانی مدت و درمان نشده، مثل آبسه است.
علائم فیستول مقعدی عبارتند از:
- درد
- ترشحات چرکی و خونی از مقعد
- تشکیل آبسه
- تب
- لرز
- قرمزی اطراف دهانه مقعد که ممکن است با خارش یا درد همراه باشد
- احساس کلی خستگی یا بیماری
- سپسیس(یک پاسخ بیولوژیکی تهدید کننده زندگی به عفونت در جریان خون)
- فیستول مقعد و IBS
اگرچه فیستول مقعدی ممکن است در هر فردی ایجاد شود، اما افراد مبتلا به IBD یا اسهال مزمن یا افرادی که تحت درمان پرتودرمانی برای سرطان رکتوم هستند، بیشتر در معرض خطر این بیماری هستند.
بیشتر بخوانید : درمان فیستول با لیزر
10.پولیپ یا سرطان روده بزرگ
پولیپ روده بزرگ توده هایی از سلول ها داخل روده بزرگ هستند، که رشد آنها از کنترل خارج شده است. اغلب پولیپ ها بی ضرر هستند، اما برخی ممکن است در عرض 5 تا 15 سال پس از تشکیل به سرطان روده بزرگ تبدیل شوند. علت دقیق رشد این سلول ها مشخص نیست.
بسیاری از افراد مبتلا به پولیپ روده بزرگ علائمی ندارند. با این حال، هنگامی که علائم ظاهر می شوند، می توانند شامل موارد زیر باشند:
- خون ریزی
- درد شکم
- تورم
- تغییر در عادات روده
- اسهال
- کمبود پتاسیم
اگر پولیپ ها تبدیل به سرطان شوند، می توانند با علائم دیگری همراه شوند، مانند:
- تغییر در عادات روده
- باریک شدن مدفوع
- اسهال یا یبوست
- احساس اینکه بعد از اجابت مزاج، روده هایتان را خالی نکرده اید
- خونریزی از رکتوم
- مدفوع خونی
- گرفتگی و درد شکم
- ضعف و خستگی
- کاهش وزن بی دلیل
11.اسهال
اسهال وضعیت بسیار رایجی است که به موجب آن مدفوع آبکی میشود. علت اسهال در حالت معمول مصرف برخی خوراکی ها است اما در حالت شدیدتر میتوانددر نتیجه برخی باکتریها و ویروسها ایجاد شود. در هر حال اسهال به خصوص در کودکان باید فورا درمان شود، در غیر این صورت میتواند عوارض خطرناکی مثل کم آبی بدن را به همراه داشته باشد.
بیتر بخوانید : درمان فوری اسهال
تشخیص و درمان بیماریهای گوارشی
تشخیص و درمان بیماری های گوارشی بسته به نوع، علت و شدت بیماری بستگی دارد. جهت تشخیص بیماری پزشک تاریخچه سلامت، عادات سبک زندگی و علائم شما را بررسی می نماید.
معمولاً از آزمایشات زیر جهت تشخیص بیماری گوارشی استفاده میشود:
- کولونوسکوپی
- آندوسکوپی دستگاه گوارش فوقانی
- آندوسکوپی کپسولی
- کلانژیوپانکراتوگرافی رتروگراد آندوسکوپی(ERCP)
- سونوگرافی آندوسکوپی
درمان مشکلات گوارشی، تنها پس از تشخیص صحیح انجام می شود. در برخی موارد، تغییر رژیم غذایی و عادات سبک زندگی ممکن است، برای کمک به تسکین برخی از انواع بیماریهای گوارشی کافی باشد. اگر تغییر رژیم غذایی و سبک زندگی کافی نباشد، پزشک احتمالاً داروهای خاصی را برای وضعیت شما تجویز می کند.
به عنوان مثال، اگر عفونت باکتریایی مقصر علائم باشد، ممکن است از آنتی بیوتیک استفاده شود. با این حال، اگر به یک بیماری مزمن مبتلا باشید، باید از داروهای دیگری استفاده کنید.
برخی از داروهای مورد استفاده برای درمان بیماری های گوارشی مختلف عبارتند از:
- آنتی اسیدها برای رفلاکس اسید
- ضد اسهال برای اسهال مزمن
- نرم کننده یا ملین مدفوع برای یبوست مزمن
- داروهای تجویزی برای علائم ناشی از اضطراب
- داروهای ضد افسردگی برای علائم IBS
- داروهای طراحی شده برای کاهش التهاب روده بزرگ
چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟
اگر هر یک از علائم بیماری ها را تجربه می کنید، در اولین فرصت به پزشک مراجعه کنید. همچنین در صورتی که هر یک از علائم زیر را تجربه می کنید، اورژانسی به پزشک مراجعه کنید:
- خونریزی
- درد
- خارش و سوزش
- تب
- کاهش وزن بی دلیل
پیشگیری از بیماریهای گوارشی
در حالی که نمی توان از همه بیماری های دستگاه گوارش پیشگیری کرد، بهترین راه برای جلوگیری از آنها، داشتن یک سبک زندگی سالم است. برای این منظور نکات زیر را رعایت کنید:
- داشتن یک رژیم غذایی سالم با میوه ها، سبزیجات و مقدار مناسب فیبر
- خواب کافی
- نوشیدن آب کافی و هیدراته نگه داشتن بدن
- کنترل استرس (سطوح بالای استرس ممکن است با شروع برخی بیماری های گوارشی مرتبط باشد، بنابراین محدود کردن استرس در صورت امکان و انجام تکنیک های کاهش استرس ممکن است در پیشگیری از بیماری های گوارشی مفید باشد. )
- ورزش (ورزش ممکن است به خودی خود از بیماری گوارشی جلوگیری نکند، اما می تواند در افرادی که به طور منظم فعالیت بدنی دارند، از شعله ور شدن آن جلوگیری کند.)
- تحقیقات نشان داده است که می‌توانید با حذف یا اجتناب از مصرف الکل، تنباکو، یا داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی (NSAIDs) از بیماری گوارشی جلوگیری کنید.
منبع :www.verywellhealth.com
سلام اقای دکتر. من بواسیر دارم چه راهی برای درمانش هست؟ از علائم هم درد و خوئریزی دارم.
سلام. بهترین رااه درمان بواسیر با لیزر هست. لیزر در کمتر ز نیم ساعت این بیماری را بدون درد یا خونریزی از بین می برد.
سلام. من سر معده ام به شدت میسوزه و به جز این هیچ مشکل دیگه ای ندارم باید چیکار کنم؟
سلام. باید معاینه بشین حضورا تشریف بیارید.
سلام. من سوزش سر معده داشتم الان مدتی هم هست که دچار خونریزی شدید شدم آیا ربطی به مشکل معدم داره ؟
سلام. بله احتمال داره از معده باشه. برای تشیص قطعی نیاز به ازمایشات دقق هست.
ایا اسید معده باعث سوزش مقعدمیشود؟
بله امکانش هست.