کولونوسکوپی چیست؟ فواید کولونوسکوپی روده کوچک و بزرگ

امروزه با توجه به شیوع گسترده بیماریهای گوارشی و نشیمنگاهی به خصوص سرطان روده بزرگ، انجام کولونوسکوپی روده برای بسیاری از بیماران با شرایط و علائم مختلف توصیه میشود.

این آزمایش جهت تشخیص، نمونه برداری و حتی درمان بیماریها کاربرد دارد. برخلاف تصور عموم مبنی بر این که کولونوسکوپی درد دارد؟ این آزمایش دردناک و آزاردهنده نیست. اگر پزشک انجام آن را برای شما توصیه کرده بهتر است. در این کار تعلل نکنید. در این مقاله سعی کردیم به هر آنچه که لازم است، در این باره بدانید، بپردازیم:

کولونوسکوپی چیست؟

در ابتدا برای درک بهتر با پاسخ دادن این سوال شروع می کنیم، “کولون و رکتوم چیه و کجاست؟” کولون نام دیگر روده بزرگ است. وظیفه این بخش جذب آب و املاح مواد غذایی است. اما رکتوم به راست روده و بخش انتهایی روده بزرگ که راست و مستقیم به مقعد متصل شده است، گفته می شود.

کولونوسکوپی یک روش معاینه و بررسی است که برای تشخیص تغییرات یا ناهنجاری های روده بزرگ، کولون و راست روده و مقعد کاربرد دارد. در طی کولونوسکوپی، یک لوله انعطاف پذیر از طریق مقعد وارد روده بزرگ می شود. این لوله دارای دوربین بوده و به پزشک این امکان را می دهد که تمامی قسمت های روده را مشاهده و بررسی کند.

علاوه بر مشاهده، کولونوسکوپی دارای تجهیزاتی است که توسط آنها می توان از روده نمونه برداری کرد. همچنین امکان از بین بردن پولیپ ها یا دیگر بافت غیر طبیعی نیز این طریق وجود دارد.

کولونوسکوپی برای تشخیص چه بیماری هایی است؟

همان طور که ذکر کردیم هدف از انجام این آزمایش بررسی روده بزرگ و انتهای دستگاه گوارش یعنی مقعد برای کشف بیماری های احتمالی است. قطر لوله کولونوسکوپی به اندازه یک انگشت است و طول این لوله تقریباً 20 سانت است. فواید کولونوسکوپی به این شرح است:

• برای پیدا کردن علت اختلالات و علائم گوارشی : یکی از مهمترین دلایل کولونوسکوپی بررسی علت درد شکم، خونریزی روده یا خون در مدفوع، یبوست مزمن، اسهال مزمن و سایر مشکلات روده است.
• برای بررسی  کردن روده و احتمالی سرطان شدن آن : افرادی با سن 50 سال یا بالاتر بیشتر در معرض خطر سرطان روده بزرگ قرار دارند. این افراد باید هر 10 سال و یا زودتر برای این تست مراجعه کنند. کولونوسکوپی یکی از گزینه های غربالگری سرطان روده بزرگ است.
• برای بررسی احتمال وجود پولیپ ها : اگر قبلاً سابقه ایجاد پولیپ را داشته اید، ممکن است پزشک انجام کولونوسکوپی را به منظور بررسی پولیپ ها از نظر سرطانی شدن توصیه کند.

بیشتر بخوانید : پروکتوسکوپی چیست؟ – رکتوسکوپی چیست؟

عوارض کولونوسکوپی

این آزمایش خطرات کمی دارد. به ندرت ممکن است مشکلی ایجاد شود. عوارض کولونوسکوپی روده عبارتند از :

• عوارض بی حسی
• خونریزی از موضعی که نمونه بافت (بیوپسی) برداشته شده
• سوراخ شدن دیواره روده بزرگ یا راست روده

برای کولونوسکوپی به چه پزشکی مراجعه کنیم؟

معمولاً بیماران با شکایت از مشکلات روده به پزشک عمومی و یا متخصص گوارش مراجعه می کنند. پزشک بسته به علائم ایجاد شده، ممکن است این آزمایش را پیشنهاد نماید. اما کولونوسکوپی باید توسط متخصص گوارش انجام شود. در ضمن کمک گرفتن از یک مرکز معتبر و پزشک متخصص و مجرب می تواند احتمال بروز عوارض را کاهش دهد. زیرا هرگونه خطا در طی آزمایش ممکن است، عوارض جبران ناپذیری را به دنبال داشته باشد.

چه افرادی باید این تست انجام دهند؟

• افراد بالای 50 سال
• با مشاهده خون در مدفوع
• افرادی که در خانواده آنها قبلا سابقه ابتلا به سرطان روده بزرگ، بیماریهای التهابی و پولیپ وجود داشته
• افرادی که در نحوه اجابت مزاج تغییراتی را احساس کرده اند. این تغییرات میتواند اسهال، یبوست، باریک شدن مدفوع و .. باشد.
• جهت بررسی علائم بیماری های نشیمنگاهی مثل بواسیر و شقاق
• افرادی که ناگهان و بدون دلیل دچار کاهش وزن شده اند.
• مبتلایان به سندروم روده تحریک پذیر
• بیرون زدگی روده
• مبتلایان به پروکتیت یا التهاب راست روده

مدت زمان انجام کولونوسکوپی چقدر است؟

این آزمایش سرپایی و معمولاً بدون نیاز به دریافت بیهوشی انجام میشود. مدت زمان مورد نیاز نیز بین  30 تا 60 دقیقه است. هزینه کولونوسکوپی در تهران بسته به عوامل مختلفی متفاوت است. این هزینه بسته به مرکز درمانی و نوع این آزمایش متفاوت است.

آمادگی قبل از کولونوسکوپی

قبل از کولونوسکوپی، باید روده خالی و تمیز شود. تا پزشک بتواند به راحتی سطح روده را مشاهده کند. برای تخلیه روده نکات زیر را رعایت کنید:

رژیم غذایی بیمار قبل از انجام آزمایش چگونه باشد؟

باید یک روز قبل از انجام آزمایش، از مصرف غذای های جامد خودداری کنید. نوشیدن مایعات ساده، چای و قهوه بدون شیر یا خامه، آبگوشت و نوشیدنی های گازدار می تواند گزینه مناسبی باشد. از مصرف مایعات قرمز خودداری کنید، زیرا ممکن است با خون اشتباه گرفته شود.

ملین

پزشک معمولاً قبل از آزمایش، مصرف ملین را به صورت قرص یا شربت توصیه می کند.

چه داروهایی نخوریم؟

اگر از داروی خاصی به خصوص داروهای دیابت، فشار خون بالا یا مشکلات قلبی یا مکمل های حاوی آهن  استفاده می کنید. با پزشک در این مورد مشورت کنید. زیرا ممکن است نیاز باشد مصرف دارو موقتاً قطع و یا دوز مصرفی آن تغییر کند.

اگر از داروهای رقیق کننده خون مثل آسپرین یا وارفارین و  یا داروهای قلبی که پلاکت ها را تحت تأثیر قرار میدهند، مانند کلوپیدوگرل (Plavix) استفاده می کنید. بهتر است قبل از کولونوسکوپی پزشک خود را در جریان بگذارید.

بیشتر بخوانید : پاکسازی روده چیست + روشهای خانگی شستشوی کولون

کولونوسکوپی چطور انجام میشود؟

در حین کولونوسکوپی، لباس راحتی بپوشید. نیازی به دریافت بیهوشی نیست، اما برای آرامش خاطر بیمار یک آرام بخش خفیف به شکل قرص به بیمار داده میشود. بیمار باید بر روی شکم دراز بکشید و پاهای خود را در شکم جمع کند. سپس پزشک لوله یا همان کولونوسکوپ را وارد مقعد می کند تا به روده بزرگ برسد.

در این حین کولونوسکوپ مقداری هوا یا دی اکسید کربن را به داخل روده بزرگ پمپ می کند تاآن را باد کند، و به این ترتیب پزشک بتواند داخل روده بزرگ را مشاهده کند. این کار می تواند باعث شود، احساس گرفتگی شکم داشته باشید.

این لوله حاوی یک دوربین فیلمبرداری ریز است. دوربین تصاویر ضبط کرده را به یک مانیتور خارجی ارسال می کند

تا پزشک بتواند قسمت داخلی روده بزرگ را مورد بررسی قرار دهد.

اگر نیاز به دریافت نمونه و یا برداشت بافت اضافی نظیر پولیپ باشد، پزشک در حین آزمایش و با وسیله ای مخصوص این کار را انجام خواهد داد.

بعد از آزمایش

پس از کولونوسکوپی، حدود یک ساعت طول میکشد تا تاثیرات آرام بخش از بین برود، به همین جهت بهتر است یک نفر شما را همراهی کند. از کارهایی مثل رانندگی که به تمرکز احتیاج دارند، بپرهیزید.

اگر در طی آزمایش پزشک بافت نمونه و یا پولیپ را از روده خارج کند، ممکن است کمی خونریزی داشته باشید و یا پزشک رژیم غذایی خاصی را تجویز نماید. احتمالاً تا چند ساعت بعد احساس نفخ خواهید کرد.

خونریزی بعد از کولونوسکوپی طبیعی است و نیاز به نگرانی ندارد. اما اگر مجدداً تکرار شد و یا همراه با خونریزی علائم دیگری مثل درد مداوم در شکم، ضعف یا تب وجود داشت. باید با پزشک خود مشورت کنید.

بعد از کولونوسکوپی چه باید خورد؟ رژیم غذایی بیمار بعد از انجام آزمایش، بهتر از شامل انواع فیبر ها و غذاهای نرم باشد. تا یک روز بعد، بهتر است استراحت کنید.

ممکن است تا 2 الی 3 روز بعد از کولونوسکوپی اجابت مزاج نداشته باشید، زیرا کولون و رکتوم خود را قبل از عمل کاملاً تخلیه شده است.ممکن است بعد از کولونوسکوپی متوجه کمی خون در اولین مدفوع خود شوید، به خصوص اگر پزشک حین آزمایش نمونه ای برداشته باشد.

نتایج کولونوسکوپی

بعد از طی چند روز پزشک نتایج به دست آمده را بررسی کرده و نمونه بافت به دست آمده را به آزمایشگاه می فرستد.

نتیجه منفی

اگر پزشک ناهنجاری در روده بزرگ پیدا نکند، نتیجه کولونوسکوپی منفی تلقی می شود. پزشک ممکن است نوبت کولونوسکوپی بعدی را بر اساس معیار های زیر تعیین کند.

• هر 10 سال، اگر احتمال کمی برای ایجاد سرطان روده بزرگ باشد.
• هر 5 سال، اگر سابقه ایجاد پولیپ را داشته باشید.
• هر 1 سال، اگر پزشک به معاینه انجام شده شک داشته باشد و یا نتوانسته به طور کامل روده را مشاهده نماید.

نتیجه مثبت

اگر پزشک هرگونه پولیپ یا بافت غیر طبیعی را در روده بزرگ پیدا کند، کولونوسکوپی مثبت تلقی می شود. اکثر پولیپ ها سرطانی نیستند، اما برخی از آنها ممکن است سرطانی شوند. پولیپ هایی که در طول تست  برداشته می شوند، برای احتمال سرطانی بودن یا  پیش سرطانی به آزمایشگاه فرستاده می شوند. بسته به اندازه و تعداد پولیپ ها، ممکن است به آزمایشات دیگر و یا تکرار این تست نیاز باشد.

همچنین در صورتی که احتمال برداشت این زائده ها با کولونوسکوپی نباشد. از روشهای دیگری مثل جراحی استفاده میشود.

کولونوسکوپی مجازی چیست ؟

در برخی موارد پزشک از یک روش مشابه تحت عنوان کولونوسکوپی مجازی برای بررسی ناهنجاری های روده استفاده می کند. این روش با استفاده از دستگاه سونوگرافی انجام شده و معایب و مزایای خاص را نسبت به روش قبلی دارد.

در این روش مشابه قبل بیمار باید از چند روز قبل آمادگی لازم را داشته باشد و با استفاده از داروهای ملین روده را تخلیه نماید. این بار هم لوله ای به مقعد فرستاده میشود، تا روده را با دی اکسید کربن پر کرده و چین و چروک های روده را باد کند. اما این بار به جای فرستادن کولونوسکوپ درون مقعد، از سونوگرافی برای مشاهده روده استفاده میشود. تصویر ایجاد شده از این طریق کاملاً مجازی است.

مزایا

این آزمایش خطرات و عوارض کمتری داشته و ایمن تر است. به علاوه  با این روش می توان پولیپ هایی که درون چین و چروک های روده پنهان شده را مشاهده کرد.

معایب

• با این آزمایش امکان مشاهده پولیپ های کوچک تر وجود ندارد، هرچند که امکان سرطانی شدن این دست از پولیپ ها بسیار کمتر است.
• با این روش امکان تشخیص توده های سرطانی صاف و فاقد برجستگی وجود ندارد.
• امکان برداشت نمونه و یا پولیپ ها با این روش وجود ندارد.

منبع : www.nhs.uk/conditions/colonoscopy

سوالات متداول